Phát Hiện Cocaine Trong Cá Mập-Hồi Chuông Cảnh Tỉnh Về Tội Ác Ma Túy và Ô Nhiễm Đại Dương
09/11/2025 15:50
Phát Hiện Cocaine Trong Cá Mập - Hồi Chuông Cảnh Tỉnh Về Tội Ác Ma Túy và Ô Nhiễm Đại Dương
"Cá mập Cocaine" (Cocaine Sharks) nghe như một bộ phim kinh dị giả tưởng, nhưng đây là sự thật, và là một thực tế môi trường đáng báo động. Phát hiện này đến từ một nghiên cứu của các nhà khoa học Brazil, lật mở một khía cạnh đen tối và ít ngờ tới về tác động của hoạt động con người đối với hệ sinh thái biển sâu.
Cá mập mũi nhọn Brazil có kết quả xét nghiệm dương tính với cocaine gần Rio de Janeiro. Levi Sá/iNaturalist. - science.org
Nội dung ban đầu của báo chí quốc tế đã xác nhận việc phát hiện chất cấm cocaine trong cơ thể những con cá mập hoang dã. Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng của vấn đề, nguồn gốc thực sự của chất gây nghiện này, và những hệ lụy sâu xa đối với cả cá mập lẫn sức khỏe con người cần được mổ xẻ chi tiết hơn. Đây không chỉ là một câu chuyện về ma túy mà còn là minh chứng rõ ràng cho thất bại trong việc quản lý chất thải và chống buôn lậu, đang âm thầm hủy hoại những đỉnh cao của chuỗi thức ăn đại dương.
Cá mập mũi nhọn Brazil được các nhà nghiên cứu thử nghiệm. Tiến sĩ Rachel Ann Hauser-Davis.
Phát hiện chấn động này đã được công bố trên tạp chí khoa học uy tín Science of the Total Environment bởi một nhóm nghiên cứu đến từ Quỹ Oswaldo Cruz (Fiocruz) ở Rio de Janeiro, Brazil. Đối tượng của nghiên cứu là 13 con cá mập mũi nhọn Brazil (Rhizoprionodon lalandii) được đánh bắt ngoài khơi bờ biển Rio de Janeiro từ tháng 9/2021 đến tháng 8/2023.
Cá mập mũi nhọn Brazil có kết quả xét nghiệm dương tính với cocaine gần Rio de Janeiro. Levi Sá/iNaturalist. - science.org
Nội dung ban đầu của báo chí quốc tế đã xác nhận việc phát hiện chất cấm cocaine trong cơ thể những con cá mập hoang dã. Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng của vấn đề, nguồn gốc thực sự của chất gây nghiện này, và những hệ lụy sâu xa đối với cả cá mập lẫn sức khỏe con người cần được mổ xẻ chi tiết hơn. Đây không chỉ là một câu chuyện về ma túy mà còn là minh chứng rõ ràng cho thất bại trong việc quản lý chất thải và chống buôn lậu, đang âm thầm hủy hoại những đỉnh cao của chuỗi thức ăn đại dương.
Cá mập mũi nhọn Brazil được các nhà nghiên cứu thử nghiệm. Tiến sĩ Rachel Ann Hauser-Davis.
Cá mập cũng nhiễm cocaine sao?
Câu trả lời là: Có, và nồng độ rất đáng báo động
Phát hiện chấn động này đã được công bố trên tạp chí khoa học uy tín Science of the Total Environment bởi một nhóm nghiên cứu đến từ Quỹ Oswaldo Cruz (Fiocruz) ở Rio de Janeiro, Brazil. Đối tượng của nghiên cứu là 13 con cá mập mũi nhọn Brazil (Rhizoprionodon lalandii) được đánh bắt ngoài khơi bờ biển Rio de Janeiro từ tháng 9/2021 đến tháng 8/2023.
Cá mập mũi nhọn Brazil @Rosalaura - news.sky.com
Cá mập mũi nhọn là loài cá mập có kích thước trung bình, sống gần bờ, dành gần như toàn bộ vòng đời của mình ở các vùng nước ven biển và cửa sông. Chính tập tính sinh sống này khiến chúng trở nên đặc biệt dễ bị tổn thương trước các chất ô nhiễm đô thị từ đất liền đổ ra. Sau khi xét nghiệm mô cơ và gan của 13 cá thể này, các nhà khoa học đã thu được kết quả kinh ngạc: tất cả 13 con cá mập đều dương tính với cocaine.
13 con cá mập dương tính với cocaine, nồng độ X100
Đáng chú ý hơn, nồng độ cocaine được tìm thấy trong cơ thể chúng cao hơn tới 100 lần so với nồng độ từng được ghi nhận ở các loài sinh vật biển khác như tôm hay trai hàu trong các nghiên cứu trước đây.
Cá mập mũi nhọn được phân tích tại một phòng thí nghiệm ở Rio de Janeiro, Brazil. Oswaldo Cruz Foundation (Fiocruz) - reuters.com
Nghiên cứu cũng cho thấy sự hiện diện của Benzoylecgonine (BE), chất chuyển hóa chính được hình thành khi cocaine bị phân hủy trong cơ thể. Việc phát hiện BE trong 92% mẫu mô cơ và 23% mẫu gan chứng tỏ rằng những con cá mập này đã phơi nhiễm chất cấm một cách mãn tính (lâu dài), chứ không phải chỉ đơn thuần là tiếp xúc ngắn hạn. Nồng độ cocaine trong mô cơ của cá mập cái được phát hiện cao hơn cá mập đực, một chi tiết có thể liên quan đến cách thức cơ thể và khối lượng của chúng chuyển hóa chất độc.
Cá mập mũi nhọn Brazil (Rhizoprionodon Lalandii) tại phòng thí nghiệm ngày 23 tháng 7 năm 2024 | reuters.com
Trong 10 con cá mập cái, có 5 con đang mang thai
QUẢNG CÁO
Điều càng làm tăng thêm mối lo ngại là trong số 10 con cá mập cái được xét nghiệm, có tới 5 con đang mang thai. Điều này đặt ra một dấu hỏi lớn về khả năng chất cấm có thể truyền từ mẹ sang con, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của cá mập con ngay từ trong bụng mẹ. Đây là lần đầu tiên cocaine được tìm thấy với nồng độ cao như vậy trong một loài động vật săn mồi hàng đầu tự do trong môi trường hoang dã.
Nguồn cocaine này từ đâu?
Việc xác định chính xác nguồn gốc cocaine xâm nhập vào cơ thể cá mập là chìa khóa để giải quyết vấn đề. Hiện tại, các nhà khoa học và chuyên gia đã đưa ra hai giả thuyết chính, cả hai đều liên quan mật thiết đến hoạt động của con người:
Chất thải từ nước thải đô thị chưa qua xử lý
Đây được coi là nguyên nhân có khả năng cao nhất ở khu vực Rio de Janeiro. Khi con người sử dụng cocaine, chất này sẽ được cơ thể chuyển hóa thành Benzoylecgonine (BE), sau đó được bài tiết qua nước tiểu và phân. Ở các khu vực có hệ thống xử lý nước thải không đầy đủ, đặc biệt là ở những thành phố lớn ven biển như Rio de Janeiro, nước thải chưa qua xử lý sẽ đổ trực tiếp ra đại dương.
Một con cá mập cắn một gói cocain giả trong Cocaine Sharks. (Ảnh: Discovery)
Khu vực nơi phát hiện cá mập nhiễm cocaine là ngoài khơi Recreio dos Bandeirantes, gần kênh Sernambetiba, một con kênh dẫn nước thải và nước mưa đô thị trực tiếp ra biển. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng nồng độ cocaine và chất chuyển hóa BE cao trong nước thải tại khu vực này đã ngấm vào môi trường sống của cá mập mũi nhọn.
Phòng thí nghiệm bất hợp pháp sản xuất cocaine
Ngoài ra, nguồn cocaine còn có thể đến từ các phòng thí nghiệm bất hợp pháp sản xuất cocaine, nơi chất thải hóa học và cocaine nguyên chất được xả thẳng ra các hệ thống thoát nước. Việc phát hiện nồng độ cocaine nguyên chất cao hơn nồng độ BE trong mô cá mập có thể là bằng chứng cho việc thải trực tiếp hóa chất này ra biển.
Các nhà khoa học lo ngại cá mập đang phê thuốc vì những kiện cocaine vứt bỏ dưới đại dương - ladbible.com
Các kiện hàng ma túy bị buôn lậu làm rơi hoặc vứt bỏ
Giả thuyết thứ hai liên quan đến hoạt động của các băng đảng tội phạm ma túy. Brazil là một quốc gia trung chuyển cocaine lớn, vận chuyển ma túy từ các nước sản xuất ở Nam Mỹ đến châu Âu và Bắc Mỹ. Trong quá trình vận chuyển bằng đường biển, những kẻ buôn lậu thường vứt bỏ các kiện cocaine xuống nước để trốn tránh sự truy đuổi của lực lượng chức năng hoặc do tai nạn.
![[IMG]](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2025/11/8887808_image.png)
Các gói cocaine và cần sa bị thu giữ tại Cảng Everglades và một con cá mập hổ - skynews
Các kiện hàng này, thường được bọc kín nhưng có thể bị rách hoặc vỡ, sẽ trôi dạt trên biển và tan rã, giải phóng cocaine nguyên chất ra môi trường. Đã có nhiều trường hợp các gói cocaine trôi dạt vào bờ biển Florida (Mỹ) và thậm chí là Việt Nam, chứng minh đây là một nguồn ô nhiễm ma túy toàn cầu.
Mặc dù các nhà nghiên cứu Brazil cho rằng khả năng cá mập trực tiếp ăn các kiện hàng này là thấp hơn so với Florida, nhưng không thể loại trừ khả năng chúng đã hấp thụ lượng lớn cocaine bị hòa tan trong nước biển xung quanh các tuyến đường vận chuyển ma túy.
Cá mập nhiễm cocaine, tác động lên cá mập ra sao?
Cocaine là một chất kích thích thần kinh mạnh mẽ, và sự hiện diện của nó trong cơ thể cá mập gây ra những lo ngại sâu sắc về sức khỏe và hành vi của loài động vật săn mồi đỉnh cao này. Mặc dù cần có thêm nhiều nghiên cứu để xác định chính xác ảnh hưởng lâu dài, nhưng những tác động tiềm ẩn được dự đoán là rất nghiêm trọng:
Thay đổi Hành vi Thần kinh
Cocaine tấn công trực tiếp vào hệ thần kinh trung ương, tác động lên não bộ của cá mập. Giống như ở người, chất kích thích này có thể dẫn đến Hành vi thất thường và quá khích (Erratic and Hyperactive Behavior). Cá mập có thể trở nên bơi lội không theo quy tắc, hung hăng hơn, và dễ bị kích động. Một số nhà nghiên cứu ở Florida đã thực hiện thí nghiệm mô phỏng (dùng kiện hàng giả và mồi tẩm bột cá để kích hoạt phản ứng), và quan sát thấy cá mập có biểu hiện cuồng loạn, bơi thẳng đến kiện hàng giả và cắn xé.
![[IMG]](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2025/11/8887846_image.png)
Ảnh hưởng Giác quan: Cá mập dựa vào hệ thống điện thụ cảm (electroreception) cực kỳ nhạy bén để săn mồi trong vùng nước đục. Sự xáo trộn hóa học do cocaine gây ra có thể làm suy giảm chức năng thần kinh, làm giảm khả năng định vị, săn mồi và thậm chí là giao tiếp xã hội của chúng.
Tổn hại Sinh lý và Sinh sản
Nghiên cứu trên các loài thủy sinh khác như cá ngựa vằn (zebrafish) và lươn châu Âu (European eels) cho thấy cocaine có thể làm độc tế bào (Cytotoxicity) - Làm giảm khả năng sống sót của tế bào và tăng phân mảnh DNA. Suy giảm chức năng cơ bắp làm ảnh hưởng đến hiệu suất bơi lội và làm tăng tốc độ kiệt sức, đặc biệt là đối với các hoạt động đòi hỏi sức bền như di cư hoặc săn mồi.
Ngoài ra còn gây ra rối loạn sinh sản: Đối với 5 con cá mập cái đang mang thai nhiễm cocaine, nguy cơ lớn nhất là chất này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bào thai, gây dị tật bẩm sinh hoặc giảm khả năng sinh sản tổng thể của quần thể.
Khuếch đại Sinh học (Biomagnification)
Đây là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với cá mập. Cocaine không biến mất mà được hấp thụ bởi các sinh vật ở đáy chuỗi thức ăn như sinh vật phù du, động vật giáp xác và các loài không xương sống khác. Khi những loài này bị cá mập nhỏ ăn, và sau đó cá mập nhỏ bị cá mập mũi nhọn ăn, nồng độ chất cấm sẽ tích tụ dần. Cá mập, với vai trò là động vật săn mồi đỉnh cao, sẽ tích lũy nồng độ cao nhất, dẫn đến phơi nhiễm mãn tính và các hậu quả sức khỏe nghiêm trọng.
So sánh con người và cá mập khi có cocaine
| Đặc Điểm So Sánh | Con Người (Người dùng ma túy) | Cá Mập (Động vật hoang dã) |
|---|---|---|
| Loại Tiếp Xúc | Tự nguyện (thường là cấp tính hoặc bán cấp tính). | Vô tình - Mãn tính (tiếp xúc liên tục trong môi trường). |
| Cơ Chế Hấp Thụ | Hít - tiêm - nuốt (liều cao - trực tiếp). | Uống nước biển bị ô nhiễm - qua mang - và qua chuỗi thức ăn (liều thấp - liên tục). |
| Tác Động Sinh Lý | Tăng nhịp tim - hưng phấn - thay đổi tâm trạng - suy giảm thần kinh - nguy cơ tử vong do quá liều. | Rối loạn hành vi - suy giảm khả năng săn mồi/di cư - rối loạn điện thụ cảm - suy giảm khả năng sinh sản. |
| Tác Động Môi Trường | Vấn đề xã hội - sức khỏe cá nhân - tội phạm. | Khuếch đại sinh học - gây mất cân bằng sinh thái - ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi thức ăn. |
| Rủi Ro Lây Lan | Không có. | Có thể ảnh hưởng gián tiếp đến con người qua việc tiêu thụ thịt cá mập nhiễm độc. |
Việc so sánh tác động của cocaine lên hai loài sinh vật này giúp chúng ta hình dung rõ hơn về mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường. Trong khi con người sử dụng ma túy một cách tự nguyện (dù sau đó trở nên phụ thuộc), cá mập phải gánh chịu hậu quả của môi trường bị ô nhiễm mà chúng không thể thoát khỏi. Cá mập không chỉ đối mặt với tác động trực tiếp của cocaine mà còn phải chịu đựng hiệu ứng cộng hưởng của việc tích tụ độc tố qua chuỗi thức ăn. Toàn bộ bản năng sinh tồn, từ di cư, săn mồi, đến sinh sản, đều bị đe dọa bởi chất gây nghiện mà con người thải ra.
Bên cạnh cocaine, còn chất có hại nào đang ảnh hưởng đại dương?
Phát hiện về "cá mập cocaine" chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, cho thấy một vấn đề lớn hơn nhiều: sự gia tăng đáng lo ngại của Chất gây ô nhiễm mới nổi (Emerging Contaminants) trong môi trường biển. Các chất này bao gồm dược phẩm, hóa chất công nghiệp, và các sản phẩm chăm sóc cá nhân, thường xuyên bị thải ra biển qua nước thải chưa được xử lý triệt để.
Dược phẩm và Ma túy Hợp pháp
Các nghiên cứu trên khắp thế giới đã tìm thấy dấu vết của nhiều loại thuốc trong nước sông và nước biển, bao gồm ba loại sau. Thuốc giảm đau và kháng viêm tại vịnh Santos (Brazil), các nhà khoa học đã tìm thấy nồng độ cao của ibuprofen, acetaminophen (paracetamol)và diclofenac.
Thuốc chống trầm cảm: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng dư lượng thuốc chống trầm cảm trong nước có thể làm thay đổi hành vi và thói quen di chuyển của các loài thủy sinh như cá, khiến chúng trở nên bạo dạn hơn hoặc lờ đi những nguy hiểm tự nhiên, làm gián đoạn cân bằng sinh học. Ngoài ra còn phát hiện Hormone (Thuốc tránh thai). Dư lượng hormone từ thuốc tránh thai có thể làm thay đổi giới tính của cá, gây ra hiện tượng nữ hóa ở cá đực và đe dọa nghiêm trọng đến khả năng duy trì quần thể.
Hóa chất Công nghiệp và Vi nhựa
Bên cạnh dược phẩm, đại dương còn đang phải đối mặt với:
Vi nhựa (Microplastics): Là những mảnh nhựa siêu nhỏ từ sự phân hủy của rác thải nhựa. Vi nhựa không chỉ chứa các chất độc hóa học mà còn là vật mang các chất gây ô nhiễm khác, bị sinh vật biển nuốt phải và truyền lên chuỗi thức ăn.
Pesticides và POPs (Chất ô nhiễm hữu cơ bền bỉ): Dư lượng thuốc trừ sâu và các hóa chất công nghiệp cũ vẫn tồn tại rất lâu trong môi trường, tích tụ trong mô mỡ của động vật biển, gây ra các vấn đề về miễn dịch, thần kinh và sinh sản.
Phát hiện cocaine trong cá mập là một lời cảnh tỉnh rằng các chất ô nhiễm từ đô thị không chỉ là dầu mỡ hay rác thải hữu cơ, mà còn là các hợp chất hóa học có hoạt tính sinh học mạnh. Những chất này, dù với nồng độ thấp, có thể gây ra những tác động độc hại nghiêm trọng kéo dài, không chỉ đối với cá mập mà còn đối với toàn bộ đa dạng sinh học đại dương.
Kết luận về sự tồn tại của "cá mập cocaine"
Sự tồn tại của "cá mập cocaine" là một bằng chứng rõ ràng và đáng sợ về mức độ ô nhiễm hóa học mà đại dương đang phải gánh chịu từ hoạt động của con người. Vấn đề ma túy bất hợp pháp, từ buôn lậu cho đến sử dụng, đã vượt ra khỏi phạm vi xã hội và trở thành một thảm họa sinh thái toàn cầu. Để bảo vệ các loài săn mồi đỉnh cao như cá mập và cân bằng sinh thái biển, cần có một nỗ lực tổng hợp.Điều này bao gồm việc tăng cường các biện pháp chống buôn lậu ma túy trên biển, đồng thời đầu tư và nâng cấp hệ thống xử lý nước thải đô thị để loại bỏ không chỉ các chất thải thông thường mà còn cả các chất gây ô nhiễm mới nổi như cocaine và dược phẩm. Nếu không hành động quyết liệt, các đại dương của chúng ta sẽ không chỉ bị ngập tràn trong nhựa mà còn bị đầu độc bởi những chất kích thích, dẫn đến những hậu quả sinh thái khó lường và không thể đảo ngược.
Tin xem thêm
nội dung mới
