TP Hồ Chí Minh đóng vai trò đầu tàu, nhưng chưa vươn tầm được với nhiều thành phố khác tại Đông Nam Á

Sáng nay mình đọc được một bài viết trên VnExpress về kinh tế TP Hồ Chí Minh sau 50 năm, trong đó có một ý là thành phố vẫn chưa vươn tầm được với các quốc gia Đông Nam Á khác. Mình có một câu hỏi là tại sao TP Hồ Chí Minh chưa đạt được tầm đó nên dùng Perplexity để tổng hợp một số lý do và chia sẻ với anh em.

Các vấn đề mà TP. Hồ Chí Minh đang đối mặt

TP. Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn nhất Việt Nam, đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn trong quá trình phát triển:

1. Hạ tầng: Chỉ khoảng 35% kế hoạch phát triển hạ tầng giao thông của thành phố được hoàn thành, chủ yếu do thiếu vốn và sự chậm trễ trong thực hiện các dự án lớn như các tuyến metro hay đường cao tốc. Điều này dẫn đến tình trạng quá tải nghiêm trọng ở nhiều khu vực.

2. Giao thông: Với hơn 10 triệu phương tiện đăng ký và hàng triệu xe từ các tỉnh lân cận đổ về mỗi ngày, tình trạng tắc nghẽn giao thông ngày càng nghiêm trọng. Hệ thống giao thông công cộng như xe buýt không đáp ứng đủ nhu cầu, trong khi các dự án metro bị trì hoãn kéo dài.

3. Nhà ở: Thị trường bất động sản mất cân đối với sự thừa mứa căn hộ cao cấp nhưng thiếu trầm trọng nhà ở giá rẻ. Giá đất tại trung tâm thành phố quá cao (từ 4.000-10.000 USD/m²), khiến việc sở hữu nhà trở nên xa vời với phần lớn người dân.

4. Giáo dục: Dân số tăng nhanh, đặc biệt là dân nhập cư, khiến các trường học bị quá tải nghiêm trọng. Mặc dù có chính sách miễn học phí từ năm học 2025-2026, nhưng cơ sở vật chất và chất lượng giáo dục vẫn là một thách thức lớn.

5. Khung kinh tế: Mặc dù là đầu tàu kinh tế của cả nước, TP.HCM vẫn thiếu một chiến lược rõ ràng để phát triển các ngành công nghiệp mới như công nghệ sinh học, tự động hóa và năng lượng tái tạo.

6. Thách thức môi trường: Ngập lụt ngày càng trầm trọng do hệ thống thoát nước kém và tốc độ đô thị hóa nhanh chóng. Đồng thời, ô nhiễm môi trường và mất cân bằng sinh thái cũng là những vấn đề đáng lo ngại.

Lý do TP.HCM chưa thể phát huy hết tiềm năng

1. Tỷ lệ giữ lại ngân sách thấp: TP.HCM đóng góp hơn 505 nghìn tỷ đồng vào ngân sách quốc gia năm 2024 (chiếm khoảng 25%), nhưng chỉ được giữ lại khoảng 6,93% (tương đương 35 nghìn tỷ đồng) để tái đầu tư cho địa phương. Trong khi đó, Hà Nội đóng góp gần tương đương (501,6 nghìn tỷ đồng) nhưng được giữ lại tới 16,45% (81 nghìn tỷ đồng). Tỷ lệ giữ lại thấp khiến TP.HCM khó giải quyết các vấn đề cơ bản về hạ tầng và dịch vụ công.

2. Rào cản hành chính: Các thủ tục phức tạp và chậm trễ trong việc phê duyệt dự án làm giảm hiệu quả quản lý đô thị và thu hút đầu tư.

3. Cạnh tranh từ các tỉnh khác: Các tỉnh lân cận như Bình Dương hay Đồng Nai thu hút đầu tư nhờ chi phí đất rẻ hơn và chính sách linh hoạt hơn.

4. Chi phí đất đai cao: Giá đất tại TP.HCM thuộc hàng cao nhất cả nước, gây khó khăn cho việc phát triển nhà ở giá rẻ và thu hút doanh nghiệp.

5. Áp lực môi trường: Ngập lụt và ô nhiễm môi trường làm giảm chất lượng sống và khả năng thu hút lao động chất lượng cao.

6. Rào cản kỹ thuật từ các hiệp định quốc tế: Các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường và kỹ thuật trong các hiệp định thương mại tự do gây khó khăn cho doanh nghiệp địa phương.

Phân bổ ngân sách quốc gia

Mặc dù TP.HCM và Hà Nội đóng góp hơn 50% tổng ngân sách quốc gia (hơn 1 triệu tỷ đồng), phần lớn số tiền này được phân bổ lại cho các tỉnh kém phát triển hơn để đảm bảo sự phát triển đồng đều trên cả nước. Một số tỉnh nhận ngân sách nhiều nhất bao gồm:

• Nghệ An: Nhận khoảng 248,8 nghìn tỷ đồng.

• Thanh Hóa, Quảng Nam: Được hỗ trợ lớn để phát triển hạ tầng.

• Các tỉnh miền núi phía Bắc như Lai Châu, Điện Biên, Sơn La và khu vực Tây Nguyên như Đắk Nông, Gia Lai nhận ngân sách cao do điều kiện địa lý khó khăn.

• Các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long như Sóc Trăng, Cà Mau nhận hỗ trợ để ứng phó biến đổi khí hậu và cải thiện hạ tầng nông nghiệp.

TP.HCM đang gánh vác vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam nhưng lại đối mặt với hàng loạt thách thức lớn từ hạ tầng, giao thông đến giáo dục và môi trường. Bên cạnh đó, tỷ lệ giữ lại ngân sách thấp, rào cản hành chính, cạnh tranh cùng với chi phí đất đai cao lại càng làm hạn chế khả năng giải quyết những vấn đề này.